Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, έγινε οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, η Refugee Support Aegean (RSA) δημοσίευσε σήμερα την ιστορία των Belal T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού, με βάση τις συνεντεύξεις που διενήργησε τόσο με τη σύζυγο του Belal, όσο και με τον ίδιο τον δεύτερο τραυματία και τη σύζυγό του, που ήταν επίσης στη βάρκα.

Αναλυτικά το δημοσίευμα της RSA:

«Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό δείχνει ότι κάτι πάει λάθος.»
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal που τραυματίστηκε θανάσιμα από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

«Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, όταν συνειδητοποίησα ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος, πραγματικά συγκλονίστηκα.»
Μ.Α., υπέστη σοβαρό τραυματισμό στον ώμο μετά από πυροβολισμό από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα

«Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, το περιστατικό εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»
N.T., σύζυγος του Μ.Α., που βρισκόταν επίσης στη βάρκα μαζί με την κόρη τους

Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, κατέστη οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, δημοσιεύουμε σήμερα την ιστορία των B.T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού.

Ψέριμος, 22 Σεπτεμβρίου 2014.

Δώδεκα πρόσφυγες βρίσκονται μέσα σε μια βάρκα για να περάσουν τα σύνορα από την Τουρκία στην Ελλάδα. Στις 6.45 το πρωί, η βάρκα μπαίνει στον κόλπο της Βασιλικής, βορειοανατολικά του νησιού της Ψερίμου. Εντοπίζεται από σκάφος του ελληνικού λιμενικού, με πλήρωμα δύο ατόμων, που έκανε περιπολία στην περιοχή. Το πλοιάριο φέρεται να μην σταματά μετά την εντολή των λιμενικών. Οι λιμενικοί πυροβολούν συνολικά 20 (!) φορές, ρίχνοντας 7 προειδοποιητικές βολές στον αέρα, και στη συνέχεια, άλλες 13 φορές κατευθείαν στη μηχανή του πλοιαρίου.

Λίγο αργότερα, το λιμενικό έχει ακινητοποιήσει την προσφυγική βάρκα. Ο απολογισμός από την εξαιρετικά δυσανάλογη χρήση βίας από το λιμενικό είναι τραγικός: Ένας πρόσφυγας από τη Συρία, ο Belal Tello, έχει πυροβοληθεί στο κεφάλι, και άλλος ένας έχει πυροβοληθεί σοβαρά στον ώμο.

B.T. – Θανάσιμος τραυματισμός στο κεφάλι: Επαφή «μόνο με τα μάτια»

Ο Belal μεταφέρεται με ελικόπτερο στο νοσοκομείο της Ρόδου, ενώ βρίσκεται σε κώμα με βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση από τον πυροβολισμό. Οι υπόλοιποι πρόσφυγες μεταφέρονται στην Κάλυμνο. Μπαίνει κατευθείαν στην εντατική του νοσοκομείου, διασωληνώνεται, και τους επόμενους μήνες υποβάλλεται σε τουλάχιστον 7 νευροχειρουργικές επεμβάσεις. Η κατάσταση της υγείας του είναι κρίσιμη. Έξι μήνες αργότερα βγαίνει από την εντατική αλλά αναπνέει με τραχειοστομία και τρώει με γαστροστομία, παραμένει κλινήρης, χωρίς να μπορεί να κινηθεί, δεν μιλαει και δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον – παρά μόνο «μπορεί να παρακολουθεί το βλέμμα». Η κατασταση της υγείας του παραμένει επισφαλής και χρήζει συνεχούς και καθημερινής φροντίδας από την οικογένειά του και περαιτέρω αποκατάστασης. Η επαφή του Belal με το περιβάλλον λοιπόν, γίνεται «μόνο με τα μάτια».

Στο μεταξύ, η γυναίκα του με τα δύο ανήλικα παιδιά τους, ηλικίας τότε 3 και 2 ετών, βρίσκονται στη Συρία. Ο Belal Tello ήταν πρόσφυγας που διέφυγε από τη χώρα λόγω της πολιτικής κατάστασης και του εμφυλίου πολέμου, που έθεταν τη ζωή του σε ισχυρό κίνδυνο. Για τον λόγο αυτόν, σκόπευε να αιτηθεί διεθνούς προστασίας στην Ευρώπη. Η οικογένεια του φοβάται ότι ο Belal θα πεθάνει, λόγω της σοβαρότητας του τραυματισμού του, και θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα, να τον δουν και να τον φροντίσουν.

Οι ελληνικές αρχές δεν διευκολύνουν την οικογένεια να επανενωθεί στην Ελλάδα. Το ελληνικό προξενείο του Λιβάνου χορηγεί άδεια εισόδου για λίγες μόνο μέρες στη σύζυγο, ενώ απορρίπτει επανειλημμένα (παρά τις παρεμβάσεις των δικηγόρων) την άδεια εισόδου των παιδιών. Η σύζυγος αναγκάζεται να έρθει μόνη στην Ελλάδα και να αφήσει τα δύο παιδιά της σε συγγενικό πρόσωπο, σε εξαιρετικά επισφαλές περιβάλλον. Η ίδια μας είπε σήμερα για εκείνη την περίοδο:

«Το γεγονός ότι δεν μπόρεσα να πάρω χαρτιά για να έρθω στην Ελλάδα είναι αυτό που έχει επηρεάσει περισσότερο εμένα και τα παιδιά μου. Ήμουν υποχρεωμένη να ταξιδεύω μόνη, χωρίς αυτά, για πολύ καιρό. Αυτό τα τραυμάτισε – είχαν χάσει τον πατέρα τους, δεν ήξεραν πού ήταν και μετά από αυτό, έχασαν και τη μητέρα τους. Δεν ήξεραν πού βρισκόμουν, πίστευαν ότι τους είχα αφήσει και αυτό μας έχει επηρεάσει πολύ. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο γιος μου, που ήταν πολύ μικρός, 4 ετών, αρνιόταν να μου μιλήσει, νομίζοντας ότι τον είχα αφήσει σαν τον πατέρα του. Είχε δει τον πατέρα του να ταξιδεύει και μετά να χάνεται, και μετά με είδε να ταξιδεύω και σκέφτηκε ότι θα τον άφηνα κι εγώ.

Αν οι αρχές μας είχαν δώσει έγγραφα, θα είχα ταξιδέψει με τα παιδιά μου, θα ήμασταν μαζί, θα αλληλοβοηθιόμασταν. Αυτό θα ήταν πολύ πιο εύκολο συναισθηματικά και τα παιδιά θα ένιωθαν ασφαλή, τουλάχιστον μαζί μου. Αλλά δεν έγινε έτσι, και αυτή ήταν η πιο δύσκολη περίοδος στη ζωή μου. Επίσης, τα παιδιά δεν μπόρεσαν να δουν τον πατέρα τους πριν πεθάνει. Κατά τη γνώμη μου, η ελληνική κυβέρνηση πυροβόλησε τον άντρα μου. Το πρώτο τους έγκλημα είναι ότι πυροβόλησαν τον άντρα μου και το δεύτερο είναι ότι απαγόρευσαν στα παιδιά μου να έρθουν και έμεινα μόνη. 9 χρόνια μετά την υπόθεση, η κόρη μου εξακολουθεί να φοβάται ότι θα με χάσει».

Ο Belal βρίσκεται σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του και έχει ανάγκη διαρκούς προστασίας και 24ωρης φροντίδας, ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν από το σύστημα υγείας στην Ελλάδα χωρίς τη συνδρομή της οικογένειάς του. Η κατάστασή του είναι αδιέξοδη.

Κατόπιν αίτησης της συζύγου του, τίθεται σε δικαστική συμπαράσταση καθώς βρίσκεται, φυσικά, σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του, και ορίζεται ως δικαστικός συμπαραστάτης ο αδερφός του, κάτοικος ΕΕ. Υποβάλλεται, δια του δικαστικού συμπαραστάτη του, αίτημα ασύλου για λογαριασμό του, και στη συνέχεια αίτημα επανένωσης (Δουβλίνο ΙΙ) με την οικογένειά του που στο μεταξύ βρίσκεται στη Σουηδία. Στο πλαίσιο της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης και μέσα σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο, μεταφέρεται τελικά στη Σουηδία με μια πρωτοφανή και κοστοβόρα διαδικασία μεταφοράς, συνοδεία ιατρού και νοσηλευτή. Τα έξοδα της παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας καθώς και της μεταφοράς καλύπτονται από το γερμανικό ίδρυμα PRO ASYL.

Η μεταφορά αυτή λαμβάνει χώρα στις 20 Αυγούστου 2015 και ο Belal εντάσσεται στη Μονάδα Νευρο-Αποκατάστασης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Karolinska της Στοκχόλμης. Σύμφωνα με ιατρική βεβαίωση του νοσοκομείου στις 19 Νοεμβρίου 2015, είχε πρακτικά πλήρη έλλειψη συνείδησης. Παραμένει εκεί μέχρι τον θάνατο του λίγους μήνες αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου 2015.

M.A. Μόνιμη αναπηρία στο χέρι

Ο Μ.Α. βρισκόταν στην ίδια βάρκα με τη γυναίκα και την κόρη του, και δέχτηκε επίσης πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι. Μιλήσαμε ξανά μαζί του και μας είπε για το περιστατικό:

«Δεν περίμενα τέτοια μεταχείριση όταν διέφυγα από τον πόλεμο στη Συρία προς την ευρωπαϊκή επικράτεια, που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Αυτό είναι πολύ σοκαριστικό για μένα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, η συνειδητοποίηση ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος ήταν πραγματικά συγκλονιστική. Κάτι τέτοιο είναι πραγματικά λυπηρό και ήταν πολύ σκληρό ότι το λιμενικό αντιμετωπίζει ανθρώπους και πρόσφυγες με τέτοιο τρόπο. Ήταν πολύ ξεκάθαρο στο λιμενικό ότι στη βάρκα υπήρχαν μόνο άοπλοι και αβοήθητοι άνθρωποι που απλώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να βρουν κάπου ασφάλεια. Αυτό τους ήταν πολύ προφανές. Ήμουν με τη σύζυγό μου και την κόρη μου μαζί με άλλους και, δυστυχώς, συγκλονιστήκαμε πραγματικά όταν είδαμε έναν άντρα να πυροβολείται στο κεφάλι. Το πρόσωπό του ήταν γεμάτο αίμα. Τα δυσάρεστα αυτά γεγονότα έγιναν πολύ γρήγορα, ήταν τρελά και τρομακτικά».

Η γυναίκα του Μ.Α., N.T., μας είπε από την πλευρά της:

«Εγώ και η κόρη μου ήμασταν επίσης σε αυτή τη βάρκα μαζί με τον σύζυγό μου. Έτσι, το περιστατικό δεν επηρέασε μόνο αυτόν, έχει επηρεάσει ολόκληρη την οικογένεια. Η κατάσταση και το περιστατικό ήταν τρομερή και τρομακτική. Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»

Για τη σημερινή κατάσταση της υγείας του, ο Μ.Α. μας είπε:

«Κάποιες φορές, δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένα τέτοιο απαίσιο γεγονός μου συνέβη στ’ αλήθεια, αλλά αρκεί να κοιτάξω τον ώμο μου για να συνειδητοποιήσω ότι ήταν εντελώς πραγματικό. Αυτό το περιστατικό δεν άλλαξε απλώς τη ζωή μου, κόντεψα να χάσω τη ζωή μου. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω μια μόνιμη αναπηρία στη ζωή μου. Μετά από πολύωρες διαβουλεύσεις και πολλές επισκέψεις σε ιατρικά κέντρα, οι γιατροί μου επιβεβαίωσαν ότι δεν μπορούσα να βάλω τεχνητή άρθρωση, αφού η σφαίρα όχι μόνο είχε συνθλίψει την κεφαλή του οστού, αλλά κατέστρεψε και όλους τους μύες που μπορούσαν να το υποστηρίξουν και να το κινήσουν. Έτσι, δυστυχώς, η περίπτωσή μου δεν θεραπεύεται και έχω χάσει την κίνηση του αριστερού μου χεριού για πάντα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μερικές φορές νιώθω ότι το αριστερό μου χέρι είναι πιο κρύο από το υπόλοιπο σώμα μου και δεν το νιώθω καθόλου. Όλοι και όλες ξέρουμε ότι το να έχεις δύο χέρια δεν είναι σαν να έχεις ένα.

Αυτή η κατάσταση που προκλήθηκε από τον τραυματισμό, με κάνει να νιώθω αβοήθητος, τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά, και έχει επηρεάσει απίστευτα τη ζωή μου. Καθώς δεν μπορώ να κινηθώ όπως θέλω, δεν μπορώ ούτε να κοιμηθώ στην αριστερή μου πλευρά, δεν μπορώ να κάνω ντους ή να φορέσω τα ρούχα μου μόνος μου. Πρέπει να βασιστώ σε κάποιον να με βοηθήσει, κάτι που είναι επίσης δύσκολο για μένα. Επιπλέον, δεν μπορώ να κολυμπήσω, να οδηγήσω ποδήλατο ή να αθληθώ! Δεν μπορώ να οδηγήσω ούτε αυτοκίνητο χωρίς ένα ειδικό εργαλείο που μου επιτρέπει να το ελέγχω, που είναι πολύ άβολο. Όλες αυτές οι αναπηρίες είναι επιβεβαιωμένες από ιατρικές αναφορές. Ακόμα και σε αυτές τις λίγες καλές στιγμές που περνάω χρόνο με τα εγγόνια μου, δεν μπορώ να τα σηκώσω ή να παίξω μαζί τους όπως θέλω. Δυστυχώς, αυτό είναι μόνιμο, χωρίς να αναφέρουμε τον τρόπο που φαίνεται ο ώμος μου, που είναι πραγματικά άσχημος για τους ανθρώπους που με κοιτάζουν. Πρέπει πάντα να φοράω μακριά πουκάμισα και βαριά εσώρουχα για να κρύβω τον παραμορφωμένο μου ώμο, ώστε να φαίνεται φυσιολογικός. Επειδή για να το πούμε σύντομα και όπως είναι ακριβώς: έχω μόνο μισό ώμο!».

Ο Μ.Α. δέχτηκε πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) που εκπροσωπεί τον Μ.Α., είχε καταθέσει εκ μέρους του αίτημα αποζημίωσης για τον μόνιμο τραυματισμό του ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Δικαστηρίου. Σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, το αίτημα αυτό απορρίφθηκε. Αναμένεται η απόφαση επί της έφεσης που ασκήθηκε.

Δικαστική διερεύνηση: Υπόθεση στο αρχείο στην ελληνική δικαιοσύνη – Προσφυγή στο ΕΔΔΑ

«Είναι πολύ σημαντικό για εμάς που κερδίσαμε, γιατί, πρώτα απ’ όλα, αποδόθηκε δικαιοσύνη για εμένα και τα παιδιά μου, αλλά και για τον σύζυγό μου που πέθανε, τον Belal, που πυροβολήθηκε. Δεύτερον, αυτό αποδεικνύει ότι υπήρξε βία όχι μόνο εναντίον αυτού του ανθρώπου, αλλά εναντίον πολλών ανθρώπων. Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό είναι δείκτης ότι κάτι πάει λάθος».
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

Στις 23 Δεκεμβρίου 2014 ο εισαγγελέας του Ναυτοδικείου Πειραιά διέταξε τη διενέργεια προκαταρκτικής έρευνας για την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη των λιμενικών που εμπλέκονται στο εν λόγω περιστατικό. Διενεργήθηκε πειθαρχική έρευνα (ΕΔΕ) η οποία, με πόρισμά της, κατέληξε ότι οι λιμενικοί δεν είχαν καμία ευθύνη. Με βάση το πόρισμα αυτό, στις 30 Ιουνίου 2015, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου ανακοινώνει ότι δεν θα ασκηθεί ποινική δίωξη κατά των εμπλεκόμενων λιμενικών και θέτει την υπόθεση στο αρχείο. Ετσι, η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ να δικαστεί ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης για το ζήτημα αυτό.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2015, μετά την αρχειοθέτηση της υπόθεσης, η οικογένεια του Belal Tello κατέθεσε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ. Το ΕΔΔΑ στις 16 Ιανουαρίου 2024, δέκα χρόνια μετά το περιστατικό, εξέδωσε την απόφαση Alkhatib and others v. Greece, No 3566/16 με την οποία καταδίκασε την Ελλάδα αφενός για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή εξαιτίας του θανάσιμου τραυματισμού του Belal, και αφετέρου για αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών. Τη νομική εκπροσώπηση της υπόθεσης έχουν αναλάβει δικηγόροι εκ μέρους της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και του Ιδρύματος PRO ASYL.

Σε ό,τι αφορά την παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή (άρθρο 2 της ΕΣΔΑ), στην απόφαση περιλαμβάνονται:

• Η «εξαιρετικά επικίνδυνη» και «ξεκάθαρα δυσανάλογη» χρήση βίας, με τη ρίψη 13 βολών κατευθείαν στη μηχανή του σκάφους. Το δικαστήριο διαπιστώνει ότι η χρήση αυτή βίας ήταν «δυνητικά θανατηφόρα» αφού οδήγησε, τελικά, στον θάνατο του Belal.
• Η έλλειψη θέσπισης σαφών κανόνων για την οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, καθώς οι λιμενικοί επικαλέστηκαν αδημοσίευτους, παρωχημένους και ανεπαρκείς “κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη χρήση όπλων κατά της προσφυγικής βάρκας. Ταυτόχρονα, όχι μόνο δεν έγινε χρήση του Κανονισμού του 2004 για την επιτρεπόμενη χρήση βίας από το λιμενικό (Απόφαση 1141.1/04/2004, Κύρωση του Κανονισμού οπλοκατοχής, οπλοφορίας και οπλοχρησίας προσωπικού Λιμενικού Σώματος, ΦΕΚ 663/Β/ 07.05.2004), αλλά επίσης οι λιμενικοί, μέσα από τις καταθέσεις τους, φάνηκε να μην γνωρίζουν καν τον Κανονισμό αυτόν, πόσο μάλλον να ενεργήσουν βάση αυτού. Ως αποτέλεσμα, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν πληρούται η απαίτηση της ύπαρξης ενός νομικού πλαισίου που να παρέχει επαρκείς και αποτελεσματικές εγγυήσεις κατά της αυθαιρεσίας και της χρήσης βίας, αναγκαίες για μια δημοκρατική κοινωνία.
• Η έλλειψη επαρκούς σχεδιασμού και προετοιμασίας για τη συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού, η οποία περιλαμβάνει και το γεγονός ότι οι λιμενικοί δεν διαπίστωσαν πέραν κάθε αμφιβολίας και «παρά τις πολύ ισχυρές αποδείξεις» περί του αντιθέτου, ότι δεν υπήρχαν επιβάτες στην προσφυγική βάρκα πριν πυροβολήσουν στη μηχανή του και δεν λειτούργησαν με στόχο να ελαχιστοποιήσουν τη θανάσιμη χρήση βίας και τους πιθανούς κινδύνους στις ζωές των επιβατών.

Σε ό,τι αφορά την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών, συμπεριλαμβάνονται στην απόφαση του Δικαστηρίου τα εξής:

• Η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο ενόψη της ελληνικής δικαιοσύνης, ενώ το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι ο εισαγγελέας «δεν είχε τεκμηριώσει επαρκώς» το συμπέρασμά του, καθώς αυτό δεν προέκυψε από πλήρη διερεύνηση του περιστατικού.
• Οι καταθέσεις των 10 μαρτύρων, επίσης προσφύγων, ήταν πανομοιότυπες, περιλαμβάνοντας «πρακτικά στερεοτυπικές απαντήσεις». Επιπλέον, οι δύο τραυματίες πρόσφυγες ή συγγενείς τους δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν.
• Διάφορα μέτρα για την αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση δεν ελήφθησαν ποτέ, όπως ιατροδικαστική έκθεση για τον τραυματισμό του Belal, βαλλιστική έκθεση για την τροχιά των βολών, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που είχε χτυπήσει τον Belal, λεπτομερής έκθεση εμπειρογνωμόνων και για τα δύο σκάφη, για να διαπιστωθεί αν υπήρχε πραγματικός και άμεσος κίνδυνος για το πλήρωμα του λιμενικού.
• Ο εισαγγελέας δεν έλαβε υπόψη του την απόφαση του Κακουργιοδικείου Ρόδου της 15ης Μαΐου 2015, η οποία είχε αθωώσει τον οδηγό του μηχανοκίνητου πλοιαρίου από τις κατηγορίες για απόπειρα πρόκλησης ναυαγίου και κίνδυνο ανθρώπινης ζωής, εκθέτοντας άλλα άτομα σε κίνδυνο για τη ζωή τους και σοβαρή σωματική βλάβη.

Με βάση τα παραπάνω, το Δικαστήριο συμπέρανε ότι «η διερεύνηση που διεξήχθη από τις εθνικές αρχές περιείχε πολυάριθμες ελλείψεις που είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων αδυναμιών, την απώλεια αποδεικτικών στοιχείων και οι οποίες κατέστησαν τη διερεύνηση ακατάλληλη».

Το Δικαστήριο, με την απόφασή του αυτή που ήρθε με σοβαρή καθυστέρηση δέκα ετών, διέταξε την Ελλάδα να πληρώσει αποζημίωση 80,000 ευρώ στην οικογένεια του Belal Tello, για ηθική βλάβη.

Η τότε σύζυγος του Belal, Douaa Alkhatib, που έκανε την προσφυγή, μας είπε μετά την απόφαση:

«Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά μας να ξέρουν τι συνέβη στον πατέρα τους και ποιο ήταν το πρόβλημα, ποιοι ήταν οι ένοχοι. Αυτή είναι μια κάποια αποζημίωση για όσα έχασαν. Φυσικά, αυτό δεν μας αποζημιώνει πλήρως. Αυτή η απόφαση δεν φέρνει πίσω τον πατέρα τους, αλλά τουλάχιστον τώρα ξέρουν τι συνέβη. Αποδείξαμε ότι η έρευνα από τις αρχές ήταν ανεπαρκής και ότι απλώς κατασκεύαζαν ιστορίες για τον Belal».

Μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ, ο Μ.Α., ο οποίος ακόμα αναμένει την απόφαση του Εφετείου σχετικά με την αποζημίωσή του, μας είπε:

«Αν και η απόφαση του δικαστηρίου απέδωσε μια κάποια δικαιοσύνη στην άλλη οικογένεια, ας συμφωνήσουμε ότι, δυστυχώς, τίποτα δεν μπορεί να αποζημιώσει για την απώλεια ζωής. Ο Belal άφησε πίσω του, δυστυχώς, τα μικρά του παιδιά, και μια διαλυμένη οικογένεια. Το ποσό της αποζημίωσης ήταν πολύ μικρό και δεν αντικαθιστά πραγματικά το γεγονός ότι χάθηκε η ζωή ενός ατόμου. Ελπίζω τουλάχιστον να είναι δίκαιοι απέναντί μου. Ελπίζω ότι, τουλάχιστον, αυτός που πήρε αυτή την απερίσκεπτη απόφαση και πυροβόλησε αυτές τις σφαίρες, θα τιμωρηθεί δίκαια γιατί επηρέασε αρνητικά τη ζωή μου για τα καλά και με έκανε να υποφέρω όλο αυτό το διάστημα για το τίποτα. Δεν κάναμε τίποτα σε αυτούς τους ανθρώπους για να πάρουμε μια τέτοια σκληρή απάντηση. Ελπίζουμε λοιπόν ότι η τιμωρία θα είναι δίκαιη».

Πόσα «μεμονωμένα περιστατικά» συνιστούν ένα συστημικό πρόβλημα;

Αναμφισβήτητα, η ιστορία αυτή συνιστά μια εξαιρετικά τραγική περίπτωση, που οδήγησε στον θάνατο του Belal Tello, και τον σοβαρό τραυματισμό του Μ.Α.. Οδήγησε επίσης σε μια αβάσταχτη περιπέτεια της οικογένειας του Belal, τόσο όσο ο άνθρωπός τους βρισκόταν στην Ελλάδα σε κωματώδη κατάσταση για έναν χρόνο, όσο φυσικά και μετά τον θάνατό του που επήλθε λόγω του αρχικού τραυματισμού του. Το βαθύ τραύμα της οικογένειας, όχι μόνο δεν έτυχε καμίας υποστήριξης από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που έφεραν και την αποκλειστική ευθύνη για τον θανάσιμο τραυματισμό του Belal, αλλά αντίθετα, επιβαρύνθηκε από έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο και διαρκή προβλήματα σε κάθε βήμα, ακόμα και στην άφιξη της οικογένειας στην Ελλάδα.

Ωστόσο, ταυτόχρονα, η ιστορία αυτή δυστυχώς δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «ένα τραγικό, μεμονωμένο περιστατικό». Σε πολλές πλευρές της, επιβεβαιώνει ένα επικίνδυνο μοτίβο από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που οδηγεί σε παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και, σε πολλές περιπτώσεις, στον θάνατο. Η υπόθεση αυτή καταδεικνύει για άλλη μία φορά τις αυθαίρετες πρακτικές και τις καταγεγραμμένες συστημικές ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού κατά την παράτυπη είσοδο προσφύγων στην ελληνική επικράτεια, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται ως προτεραιότητα η ασφάλεια των επιβαινόντων μεταφερόμενων ατόμων κατά τα στάδια της κλιμάκωσης των θαλάσσιων επιχειρήσεων. Επιπλέον, η υπόθεση αυτή καταδεικνύει περαιτέρω τη μη αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα από τις δικαστικές αρχές και τη μη αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εγχώριων ένδικων μέσων σχετικά με παραβιάσεις ειδικά των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ (δείτε αναλυτικότερα την πρόσθετη παρέμβαση από τις ECCHR, PRO ASYL & RSA το 2022 και την ετήσια έκθεση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα το 2023).

Η συγκεκριμένη υπόθεση δεν έφτασε καν σε δίκη στα ελληνικά δικαστήρια – τέθηκε στο αρχείο από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου Πειραιά. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την απόφαση του ΕΔΔΑ, μια σειρά κρίσιμων αποδείξεων, δε συλλέχθηκαν καθόλου ή συλλέχθηκαν ανεπαρκώς, ενώ οι μαρτυρίες των ανθρώπων παρουσιάστηκαν πανομοιότυπες ή δεν ελήφθησαν. Μια σειρά άλλων υποθέσεων παρουσιάζουν αντίστοιχα μοτίβα.

Πιο εμβληματική από ανάλογες υποθέσεις ήταν αυτή του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι, που έλαβε χώρα στις 20 Ιανουαρίου 2014, και για το οποίο η Ελλάδα επίσης καταδικάστηκε από το ΕΔΔΑ, με απόφασή του στις 7 Ιουλίου 2022 (υπόθεση Safi κατά Ελλάδας). Το ναυάγιο συνέβη κατά τη διάρκεια επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού σώματος, μιας προσπάθειας επαναπροώθησης σύμφωνα με τους επιζώντες, η οποία οδήγησε στον θάνατο 11 ανθρώπων (8 παιδιών και 3 γυναικών), συμπεριλαμβανομένων των συζύγων και των παιδιών των επιζώντων, όλων προσφύγων από το Αφγανιστάν. Στην Ελλάδα, η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης επίσης τέθηκε στο αρχείο πολύ σύντομα. Η καταδίκη του ΕΔΔΑ αφορούσε και πάλι την παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη ζωή), καθώς και του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης). Πρόκειται για ακόμα μια υπόθεση όπου το Δικαστήριο συμπεριλαμβάνει στην απόφασή του την έλλειψη ενδελεχούς και αποτελεσματικής έρευνας από τις ελληνικές αρχές.

Μετά τη συγκεκριμένη απόφαση του Δικαστηρίου για το περιστατικό στο Φαρμακονήσι και για την εκτέλεσή της, το Συμβούλιο της Ευρώπης δέχτηκε έντονες πιέσεις για τον έλεγχο των συστημικών κενών στις επιχειρήσεις του Λιμενικού Σώματος και τη διερεύνηση των ποινικών ευθυνών του. Η υπόθεση αυτή όμως, αν και εμβληματική, δεν είναι σε καμία περίπτωση η μόνη. Την τελευταία δεκαετία, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL έχουν εκπροσωπήσει πρόσφυγες που καταγγέλλουν ανάλογες σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο επιχειρήσεων του Λιμενικού Σώματος, συμπεριλαμβάνοντας και επιχειρήσεις άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /pushbacks). Μετά και την παρούσα απόφαση για την Ψέριμο, τρεις από αυτές εκκρεμούν ακόμα ενώπιον του ΕΔΔΑ: Almukhlas κατά Ελλάδας (υπόθεση Σύμης), Alnassar κατά Ελλάδας (υπόθεση Ρόδου) και F.M. κατά Ελλάδας (υπόθεση Αγαθονησίου).

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL καταθέσαμε ένα σχετικό υπόμνημα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εκτέλεσης της απόφασης για το Φαρμακονήσι, με βάση έναν ενδεικτικό κατάλογο υποθέσεων που εκπροσωπούμε. Οι υποθέσεις σχετίζονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απορρέουν από πλημμέλειες και καθυστερήσεις σε επιχειρήσεις διάσωσης, επιχειρήσεις σύλληψης κατά τη διάρκεια επιχειρούμενων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /push backs), μεταχείριση επιζώντων ναυαγίων και μη καταγραφή αγνοουμένων.

Στην πραγματικότητα, είναι χιλιάδες οι προσφυγές και εκατοντάδες οι καταδίκες της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στο σύνολο των αποφάσεων του ΕΔΔΑ για την Ελλάδα μέχρι τον Ιανουάριο 2023, όπως φαίνεται και από την έκθεσή του Δικαστηρίου «ΕΣΔΑ και Ελλάδα: Γεγονότα και Αριθμοί», οι 969 αποφάσεις από τις 1,082 υποθέσεις που τελικά εκδικάστηκαν στο Δικαστήριο, ήταν καταδικαστικές για την Ελλάδα, εντοπίζοντας τουλάχιστον μια παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με βάση την ΕΣΔΑ. Από τις αποφάσεις αυτές, άνω του 10% αφορά παραβιάσεις: του άρθρου 2 (προστασία του δικαιώματος στη ζωή) σε ποσοστό 0,98% και του αρ. 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ σε ποσοστό 9,70%.

Στα ελληνικά σύνορα, οι ζωές των ανθρώπων βρίσκονται σε κίνδυνο, ως συνέπεια των συστηματικών πρακτικών αποτροπής, της απουσίας νόμιμων και ασφαλών διόδων για όσους και όσες θέλουν να αιτηθούν άσυλο και των διαρκών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για πρακτικές που πρέπει να τερματιστούν δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Στην υπόθεση της Ψερίμου, ο Belal Tello, ένας εκ των τραυματιών, τελικά οδηγήθηκε στον θάνατο ως αποτέλεσμα της βάναυσης και παράνομης επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού, και η οικογένειά του υπέστη την τραγική απώλεια του αγαπημένου τους προσώπου, ενώ ο Μ.Α., έτερος τραυματίας, ζει πλέον με μόνιμα κινητικά προβλήματα στο χέρι. Η δικαίωση της οικογένειας του Belal από το ΕΔΔΑ δεν αναπληρώνει φυσικά τον θάνατο και το τραύμα, δίνει όμως ένα μήνυμα, μίας έστω καθυστερημένα, δικαιοσύνης. Αυτή η απόδοση δικαιοσύνης θα έπρεπε να είναι συστατικό στοιχείο ενός κράτους δικαίου σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Άλλη μια τραγωδία με πρόσφυγες εκτυλίσσεται τις τελευταίες ώρες, καθώς σε εξέλιξη βρίσκεται από τις πρώτες πρωινές ώρες επιχείρηση διάσωσης και απεγκλωβισμού μεταναστών από βραχώδη ακτή στα Καρδάμυλα της Χίου, μετά από ναυάγιο.

Στο σημείο επιχειρούν δυνάμεις του Λιμενικού Χίου και του Λιμενικού Σταθμού των Καρδαμύλων.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, φουσκωτή λέμβος, στην οποία επέβαιναν μετανάστες προσάραξε στα βράχια, με αποτέλεσμα μέχρι στιγμής να έχουν χάσει τη ζωή τους τρία παιδιά. Πρόκειται για τρία κοριτσάκια, ηλικίας δέκα, επτά και πέντε ετών, πιθανόν αδελφές.

Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν ότι απεγκωβίστηκαν 14 άτομα και μεταφέρθηκαν στα Καρδάμυλα για να τους παραλάβουν ασθενοφόρα και να τους μεταφέρουν στο νοσοκομείο.

Νωρίτερα έγινε γνωστό ότι το βράδυ της Τρίτης τρία άτομα από το ναυάγιο εντοπίστηκαν στη Χίο και εκείνα ήταν που ενημέρωσαν τις αρχές για τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες και μετανάστες στη δύσβατη περιοχή.

Την αποφυλάκιση των αυτόκλητων «σερίφηδων» του Έβρου που το καλοκαίρι αιχμαλώτισαν μετανάστες στη διάρκεια των πυρκαγιών, ζητά η Εισαγγελέας.

Όπως μεταδίδει το voria.gr, η αντεισαγγελέας Αλεξανδρούπολης προτείνει στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών την αποφυλάκιση των τριών προσωρινά κρατούμενων, αποκαλούμενων «σερίφηδων» του Έβρου, οι οποίοι κατηγορούνται για μία σειρά από αδικήματα όταν τον περσινό Αύγουστο φυλάκισαν 13 μετανάστες και πρόσφυγες σε ένα τρέιλερ – κλουβί που περιέφεραν σε δασικές περιοχές της Αλεξανδρούπολης ανεβάζοντας και σχετικά βίντεο στο facebook και υποδεικνύοντάς τους σαν «εμπρηστές του δάσους».

Στην πρότασή της προς το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών ζήτησε την παραπομπή τους σε δίκη για όσα υπέστησαν οι άτυχοι μετανάστες που έπεσαν στα χέρια τους. Ζητώντας να αντικατασταθεί η προσωρινή τους κράτηση με περιοριστικούς όρους, όπως άλλωστε είχε πράξει μετά τη σύλληψή τους αφού απολογήθηκαν, αφιερώνει ένα μεγάλο τμήμα της πρότασής της στην ανάλυση των επιχειρημάτων της για την αποφυλάκιση των τριών κατηγορουμένων μέχρι τη δίκη. Πηγή: www.rosa.gr

Την απαλλαγή των 13 μεταναστών και προσφύγων που είχαν «συλλάβει» οι αυτόκλητοι σερίφηδες εν μέσω της καταστροφικής πυρκαγιάς στον Έβρο, τον περασμένο Αύγουστο, αποφάσισε ομόφωνα το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αλεξανδρούπολης.

Σύμφωνα με το voria.gr, οι δικηγόροι των Σύρων προσφύγων, Κατερίνα Γεωργιάδου και Γιάννης Πατζανακίδης, τονίζουν σε ανακοίνωσή τους πως «κατέρρευσε με πάταγο η κατηγορία της απόπειρας εμπρησμού για τους 13 πρόσφυγες θύματα απαγωγής».

«Το μοναδικό στοιχείο που βασιζόταν η κατηγορία ήταν οι καταθέσεις των τριών «αυτόκλητων σερίφηδων» δραστών της σε βάρος των 13 προσφύγων αρπαγής και εγκλεισμού σε τρέιλερ, τις οποίες καταθέσεις οι δικαστές του Συμβουλίου, συντασσόμενοι με την εισαγγελική πρόταση, αξιολόγησαν όχι μόνο αναξιόπιστες αλλά και αντιβαίνουσες στη κοινή λογική. Οι ισχυρισμοί σε βάρος των 13 προσφύγων ήταν ότι προσπάθησαν να προκαλέσουν σπινθήρα με μαχαίρι, που αφενός, όπως δέχεται το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών είναι ατελέσφορο και ενάντια στα διδάγματα της κοινής πείρας και αφετέρου δεν βρέθηκε κανένα μαχαίρι από την έρευνα της αστυνομίας. Επίσης κατά τον εργαστηριακό έλεγχο δεν βρέθηκε δείγμα γενετικού υλικού κανενός από τους 13 πρόσφυγες στα λάστιχα ή στις παλέτες που υπήρχαν σε εκείνη την περιοχή ενώ οι 13 πρόσφυγες βρίσκονταν εκεί μαζί με γυναίκες και παιδιά, όπως προκύπτει από φωτογραφικό υλικό, γεγονός που αποδεικνύει ότι είναι πρόσφυγες και όχι επίδοξοι εμπρηστές», εξηγούν οι δύο συνήγοροι υπεράσπισης στην ανακοίνωσή τους. 

Και προσθέτουν: «Η κακοστημένη προσπάθεια κάποιων να εμφανίσουν τους πρόσφυγες ως υπαίτιους για την πρωτοφανή πυρκαγιά του Έβρου κατέρρευσε με πάταγο. Ο ρατσισμός χρησιμοποιήθηκε από την ακροδεξιά για να διχάσει και να αυξήσει την επιρροή της και από την κυβέρνηση για να κρύψει τις ευθύνες της. Την περίοδο εκείνη μαθαίναμε ότι συγγενείς άλλης ομάδας προσφύγων που βρήκαν τραγικό θάνατο στον Έβρο, καθώς απανθρακώθηκαν από τη φωτιά, ήλπιζαν οι άνθρωποι τους να είναι στην ομάδα των 13 προσφύγων που είχαν απαχθεί καθώς οι εικόνες του βαν με τους στοιβαγμένους πρόσφυγες έκαναν το γύρο του κόσμου, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι είναι ζωντανοί και δεν έχουν καεί στην προσπάθεια για μια καλύτερη ζωή».

Συμπληρώνουν ότι «οι πρόσφυγες όμως δεν βάζουν τις φωτιές. “Και τώρα τι θα απογίνουμε χωρίς βαρβάρους οι άνθρωποι αυτοί ήταν μια κάποια λύσις». Η πραγματική λύση είναι να δυναμώσουμε την αλληλεγγύη μας στους πιο ευάλωτους/ες και να αντισταθούμε στην πολιτική που ευθύνεται για την περιβαλλοντική καταστροφή και τη ρατσιστική βία».  

«Για άλλη μια φορά θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους χιλιάδες πολίτες που εκδήλωσαν την αλληλεγγύη τους στους εντολείς μας και στον αγώνα τους για δικαίωση», καταλήγουν.

ΜΑΡΙΑ ΛΟΥΚΑ

Oι επιζώντες του ναυαγίου στη Πύλο και οι συγγενείς των θυμάτων δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσουν – Οι ζωές τους σημαδεύτηκαν από αυτό το γεγονός. Το NEWS 24/7 μίλησε με έναν διασωθέντα: Η μαρτυρία του έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα κι είναι κρίσιμο να ακούγεται.

Οχτώ μήνες μετά το ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου με τους/τις εκατοντάδες νεκρούς/ες και τις εύλογες αιτιάσεις για τους χειρισμούς του Λιμενικού, το ελληνικό κράτος έχει ξεκάθαρα επιλέξει τη στρατηγική της λήθης. Δεν αναμοχλεύει το θέμα, δεν το συζητά, δεν κινεί ουσιαστικές διαδικασίες, δεν αναζητά, ούτε αποσαφηνίζει το τι συνέβη και φτάσαμε σε μια τέτοια ανείπωτη τραγωδία. Προφανώς η λήθη είναι βολική για να σκεπάσει τις ευθύνες, οι οποίες έχουν καταδειχθεί από πλήθος στοιχείων και μαρτυριών. Η λήθη παράλληλα είναι διαβρωτική για την ίδια την κοινωνία, για τη συνείδηση της, για την εξοικείωση της με τη φρίκη και την ανεκτικότητα απέναντι στη βαναυσότητα. Δε μπορούν όμως όλοι και όλες να ξεχάσουν. Πρώτα και κύρια δεν μπορούν να ξεχάσουν οι επιζώντες του ναυαγίου και οι συγγενείς των θυμάτων. Οι ζωές τους σημαδεύτηκαν από αυτό το γεγονός. Δεν θα είναι ποτέ ξανά οι ίδιες. Ο δικός τους λόγος έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα και είναι κρίσιμο να ακούγεται και να του αποδίδεται η δέουσα προσοχή. 

Ο Χ. είναι ένας από τους 104 επιζώντες του ναυαγίου και ένας εκ των 47 μηνυτών. Με την επίγνωση της επωδυνότητας που έχει η διήγηση του τραυματικού συμβάντος, αποφάσισε να μιλήσει για όσα πέρασε και για τη σημερινή του κατάσταση, ακριβώς για να υπενθυμίσει την ανοιχτή εκκρεμότητα της Πολιτείας με το κράτος δικαίου. 

«Κατάγομαι από την Αίγυπτο. Ήθελα να πάω στην Ευρώπη και γι’ αυτό έδωσα 3500 ευρώ σε διακινητή για να με βοηθήσει να ταξιδέψω. Μας πήγαν στη Λιβύη. Όταν φτάσαμε ήρθε μια παραστρατιωτική ομάδα με όπλα, μας έκλεψαν όλα τα πράγματα κι έφυγαν. Μετά μείναμε για 10 μέρες σε μια αποθήκη. Ήταν οι πιο μαύρες μέρες της ζωής μου. Τώρα που το σκέφτομαι, συνειδητοποιώ πως από την αρχή μέχρι το τέλος ήταν ένα ταξίδι θανάτου. Μας πήρε ένα φορτηγό και μας οδήγησε στην έρημο, τρέχαμε μισή ώρα και φτάσαμε στη θάλασσα. Εκεί ήταν συγκεντρωμένος πολύς κόσμος, υπήρχαν δύο μικρές βάρκες έξω που μετέφεραν τους ανθρώπους στο αλιευτικό. Όποιος αντιδρούσε και δεν ήθελε να ανέβει, τον απειλούσαν πως θα τον σκοτώσουν. Μέσα στο πλοίο μας έβαλαν σε συγκεκριμένες θέσεις. Εμένα με πήγαν στα ψυγεία, στο κάτω επίπεδο. Έμεινα εκεί πέντε μέρες και βγήκα μόνο την τελευταία μέρα πριν το ναυάγιο»

ΤΩΡΑ ΠΟΥ ΤΟ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ, ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΩ ΠΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ ΘΑΝΑΤΟΥ.

Ο χώρος που κάναμε τη συνέντευξη ήταν ένα μικρό γραφείο. Ο Χ. μου είπε πως τα ψυγεία, εκεί που βρίσκονταν με πολλά ακόμα άτομα, είχαν λίγο μεγαλύτερη έκταση. Και κάποια στιγμή μάζεψε τα πόδια του στο σώμα τους σχηματίζοντας μια στάση ερωτηματικού για να δείξει σε ποια στάση χρειάστηκε να περάσει εκείνες τις πέντε μέρες.

«Δε μπορούσαμε καν να απλώσουμε τα πόδια μας. Υπήρχαν μόνο δύο μικρές τρύπες πάνω απ’ όπου έμπαινε αέρας. Υπολογίζω ότι ήμασταν περίπου 350 άτομα εκεί κάτω, οι περισσότεροι Πακιστανοί. Ήταν μια συνθήκη πραγματικής ασφυξίας. Εννοείται πως την ανάγκη μας την κάναμε σ’ ένα μπουκάλι και το αφήναμε δίπλα μας. Την πρώτη μέρα είχε λίγο νερό, μετά τελείωσε. Έφεραν νερό από τη δεξαμενή του κινητήρα που δεν ήταν ούτε για να πλύνεις τα πόδια σου, εμείς αναγκαστικά βάζαμε τη μπλούζα μας και πίναμε. 

Ξεκίνησε ο κόσμος να λιποθυμάει, εγώ δεν άντεχα καθόλου. Με βοήθησαν κάποια άτομα με τα χέρια τους να φτάσω την τρύπα και να βγω έξω. Δεν υπήρχε πλέον ούτε φαγητό, ούτε νερό, έβγαζα τη μπλούζα μου, την έβαζα στη θάλασσα, την άπλωνα στο κεφάλι μου και έβρεχα το στόμα μου. Εκείνη την ημέρα πέθαναν δυο άτομα, ένας Πακιστανός κι ένας Αιγύπτιος και τους ανεβάσαμε στο δωμάτιο του καπετάνιου, άλλοι ήταν λιπόθυμοι. Έκλαιγα όλη μέρα. Ο κόσμος δεν άντεχε πια κι αποφασίσαμε να ζητήσουμε βοήθεια. 

Ο καπετάνιος έστειλε σήμα για βοήθεια τις πρώτες πρωινές ώρες. Μετά από 2-3 ώρες είδαμε το ελικόπτερο που τράβαγε φωτογραφίες και αναθαρρήσαμε, σκεφτήκαμε ότι μας εντόπισαν και θα μας σώσουν. Γνώριζαν δηλαδή τη θέση μας γιατί το πλοίο κινούνταν ελάχιστα. Περιμέναμε αλλά τίποτα. Ξανακαλέσαμε για βοήθεια. Ήρθε ξανά το ελικόπτερο κι έφυγε πάλι. Μετά εμφανίστηκε ένα εμπορικό, μας έδωσαν νερό και βενζίνη με σχοινί, τα πέταξαν στη θάλασσα και τα τραβήξαμε. Βέβαια, δεν αρκούσε το νερό για όλους σε καμία περίπτωση. Όσο περνούσε η ώρα, αισθανόμασταν μεγάλη ανησυχία. Θέλαμε να απεμπλακούμε από αυτήν την κατάσταση. Να φτάσουμε σε στέρεο έδαφος, όπου κι αν ήταν αυτό. Πέρασε ένα δεύτερο εμπορικό, μας πέταξαν σχοινί, τους είπαμε ότι δε θέλουμε νερό, θέλουμε να μας πάρετε μαζί σας. Φωνάζαμε, δείχναμε τα πτώματα, τις οικογένειες με γυναίκες και παιδιά. Ένας προσπάθησε να ανέβει στο εμπορικό. Τότε έκοψαν το σχοινί κι είπαν πως δε γίνεται να μας πάρουν. Μας είπαν να απομακρυνθούμε εμείς γιατί αν έβαζαν εκείνοι μπρος θα προκαλούσαν κυματισμό. Απομακρυνθήκαμε σιγά σιγά, ξεκίνησε να βραδιάζει, ξανακάλεσαμε βοήθεια, τους εξηγήσαμε ότι το καράβι δεν αντέχει. 

Επιζώντες από το πολύνεκρο ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου SOOC

Το σκάφος του Λιμενικού έφτασε στις 12 τα μεσάνυχτα.  Φωνάζαμε να μας σώσουν, πεθαίναμε και θέλαμε κάποιος να μας σώσει. Μας είπαν να τους ακολουθήσουμε και ότι είμαστε απόσταση 2 ωρών από τα χωρικά ύδατα της Ιταλίας. Όταν σταματήσαμε, μας πέταξαν σχοινί, την πρώτη φορά κόπηκε και μας είπαν να ξαναδέσουμε. Μας τράβηξαν δυνατά, μπάταρε το καράβι, λέγαμε στοπ στοπ, συνέχισαν να τραβάνε και αναποδογύρισε το καράβι, εγώ ήμουν από κάτω. Φορούσα μια ζακέτα, ο κόσμος κρατούσε τη ζακέτα μου, την έβγαλα για να μπορέσω να φύγω, χτύπησα το κεφάλι μου στο σίδερο του πλοίου, σκέφτηκα ότι  σίγουρα θα πεθάνω αλλά ο θεός μου έδωσε δύναμη να ξαναπροσπαθήσω. Ξεκίνησα να κολυμπάω μέχρι που ένιωσα την άκρη του καραβιού, ήμουν περίπου στα δύο μέτρα βάθος. Όταν βγήκα είδα πολλούς ανθρώπους στο νερό, προσπαθούσα να απομακρυνθώ, κάποιοι έλεγαν να μην πάμε στο σκάφος του λιμενικού που μας βούλιαξε γιατί μπορεί να μας ρίξουν με τα όπλα. Κουράστηκα. Ορισμένα άτομα είχαν ανέβει στο δικό μας σκάφος που ήταν αναποδογυρισμένο. Πήγα κι εγώ για λίγο. Είδα ότι βουλιάζει κι έπεσα ξανά στο νερό. Κολυμπούσα, σταματούσα και προσευχόμουν»

Τον ρώτησα αν το Λιμενικό, μετά το ναυάγιο έκανε γρήγορες κινήσεις για τη διάσωση των ανθρώπων που βρίσκονταν στο νερό, αν τους έριξαν σωσίβια και γενικά πως φερθήκαν στους διασωθέντες:

«Όχι τίποτα δε μας έριξαν. Εγώ αποφάσισα να κολυμπήσω μόνος μου προς τα εκεί. Αν με σκοτώσουν, με σκότωσαν, έτσι κι αλλιώς πεθαμένος είμαι. Έφτασα στο φουσκωτό που ήταν κοντά τους, με τραβηξαν πάνω και μετά με πήγαν στο σκάφος του λιμενικού, μου έβαλαν μια κουβέρτα κι έμεινα εκεί μέχρι το πρωί, μετά μας μετέφεραν σ’ ένα γιοτ και με αυτό φτάσαμε στην Καλαμάτα. Υπήρχε αστυνομία από πάνω μας, όσοι είχαν τηλέφωνα τους τα πήραν , εμένα μου το έκλεψαν στη Λιβύη. Κάποιοι ζητούσαν να πάνε τουαλέτα, στην αρχή τους άφηναν, μετά όχι, ένας τα έκανε πάνω του. Δεν ήξερα που βρισκόμουν, έβλεπα συνέχεια το ναυάγιο, κρύωνα, πονούσα, είχα περάσει έξι μέρες χωρίς φαγητό και νερό, ήμουν χάλια. 

Στην Καλαμάτα μας οδήγησαν σ’ έναν χώρο σαν αποθήκη, όπου υπήρχαν δημοσιογράφοι και ασθενοφόρα, μια σκηνή πρώτων βοηθειών και εξέταζαν τους διασωθέντες. Εγώ δεν άντεχα. Πονούσαν τα πόδια μου σα να ήταν σπασμένα. Έπεσα κάτω, με πήγαν στη σκηνή και μετά με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο, όπου έμεινα περίπου πέντε μέρες. Ένας ξάδερφος μου που ζει στην Ιταλία, ήρθε αμέσως μόλις έμαθε τα νέα για να επισκεφτεί εμένα και τον αδερφό του που βρισκόμασταν στο νοσοκομείο. Του επέτρεψαν να με δει μόνο ένα λεπτό από την πόρτα με επίβλεψη της αστυνομίας που ηχογραφούσαν τι λέγαμε»

Η μέριμνα των ελληνικών αρχών, έτσι όπως απορρέει από τις διεθνείς συμβάσεις, για τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες που επέβαιναν στο αλιευτικό χωρίζεται σε δύο στάδια, στο τι έπραξαν ή τι δεν έπραξαν για να σώσουν τον κόσμο από ένα υπερφορτωμένο πλοιάριο που καταφανώς βρισκόταν σε κίνδυνο  και στο πως αντιμετώπισαν τους διασωθέντες, αν δηλαδή τους παρείχαν και τους παρέχουν τη φροντίδα, την υποστήριξη και την προστασία που δικαιούνται. Όπως προκύπτει από τη δική μας μαρτυρία και πολλών ακόμα που έχουν μιλήσει, σε κανένα επίπεδο δεν έγιναν όσα έπρεπε. 

«Το κράτος δε μου προσέφερε καμία βοήθεια με ψυχολόγους ή δικηγόρους. Έχω καταθέσει στον ανακριτή, έχω κάνει αίτηση ασύλου και δεν έχει απαντηθεί ακόμα. Αν μου δώσουν χαρτιά, θα μείνω εδώ, θέλω να σταθεροποιηθώ κάπου, αν δεν έχω χαρτιά μπορεί να με πιάσουν και να με απελάσουν. Αν γυρίσω πίσω στην Αίγυπτο κινδυνεύει η ζωή μου γιατί έδειξα φωτογραφίες του διακινητή και το έμαθαν, μας διεμήνυσαν ξεκάθαρα ότι αν γυρίσουμε πίσω θα μας σκοτώσουν. Όχι οι διακινητές δεν ήταν πάνω στο καράβι. 

Μας υποσχέθηκαν πως θα μας πάνε να μείνουμε κάπου καλά και τελικά μας πήγαν στο camp της Μαλακάσας. Τις πρώτες μέρες ένιωθα ότι το κρεβάτι ήταν καράβι και θα αναποδογυρίσει, δε μπορούσα να κοιμηθώ, έβλεπα εφιάλτες με το που έκλεινα τα μάτια μου ξυπνούσα αμέσως τρομαγμένος, αυτό κράτησε επάνω από ένα μήνα, αργότερα μου έδωσαν φάρμακα και με βοήθησε στον ύπνο. Δε μ’ αρέσει που ζω στο camp, δεν μπορώ να πάω πουθενά, είναι σα φυλακή.»

ΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΕΝΙΩΘΑ ΟΤΙ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ ΗΤΑΝ ΚΑΡΑΒΙ ΚΑΙ ΘΑ ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΕΙ, ΔΕ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΝΑ ΚΟΙΜΗΘΩ.

Ζήτησα από τον Χ. να κλείσει τη μαρτυρία με τον τρόπο που επιθυμεί, με ό,τι ο ίδιος κρίνει πως είναι σημαντικό να επισημανθεί:

«Εμείς ζητήσαμε βοήθεια 8 το πρωί κι αυτοί ήρθαν 12 το βράδυ, ενώ ήξεραν που ήμασταν. Μας άφηναν να πεθάνουμε κι όταν είδανε ότι δεν πεθάναμε, ήρθαν, μας τράβηξαν με το σχοινί και μας έπνιξαν. Το πλοίο αναποδογύρισε εξαιτίας τους. Δε φοβάμαι να το πω καθαρά, γιατί ο θεός μου έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή.»

Η τακτική της αοριστολογίας, της άρνησης εξηγήσεων, της υπεκφυγής στην οποία επιδίδεται το ελληνικό κράτος ούτε μακρόπνοο ορίζονταν μπορεί να έχει, ούτε φτάνει για να κρύψει το βουνό ευθυνών. Αντίθετα, ενέργειες πρωτοφανείς, όπως ήταν η απάντηση του Αρείου Πάγου στο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα (το οποίο συμπεριελάμβανε και το ναυάγιο στην Πύλο) κινούνται στη μεταιχμιακή γραμμή φαιδρότητας και επικινδυνότητας, εκθέτουν τις αρχές της χώρας σε διεθνή κλίμακα και πιστοποιούν την υπονόμευση της ανεξάρτητης λειτουργίας της δικαιοσύνης και τη διαπλοκή της με πολιτικά συμφέροντα.  Όσο περνάει ο καιρός και συγκεντρώνονται τα στοιχεία, επιβεβαιώνονται οι αρχικές υποψίες. Το πόρισμα της Frontex που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα είναι χαρακτηριστικό. Υπογραμμίζει παραλείψεις και προβληματικές ενέργειες του Λιμενικού σχεδόν σε κάθε στάδιο της εμπλοκής του, διατυπώνοντας ρητά τη θέση πως η διάσωση δεν ήταν προτεραιότητα των αρχών πριν το ναυάγιο και αξιολογώντας ως αξιόπιστες τις μαρτυρίες των επιζώντων, ότι το ναυάγιο προκλήθηκε όταν το πλωτό του Λιμενικού έδεσε σχοινί στη βάρκα των προσφύγων και επιχείρησε να τη ρυμουλκήσει, με αποτέλεσμα να αναποδογυρίσει. Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται πως η ίδια η Frontex είναι άμοιρη ευθυνών. 

Η Ελένη Σπαθανά,  δικηγόρος, μέλος της οργάνωσης “Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο-RSA”, σχολιάζει τη συγκεκριμένη εξέλιξη: 

«Η δημοσιοποίηση του Πορίσματος της Έρευνας του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Frontex  την περασμένη εβδομάδα, η οποία φαίνεται πως είναι προϊόν μιας εμπεριστατωμένης πρώτης έρευνας, επιβεβαιώνει τις αιτιάσεις της μήνυσης των επιζώντων για τις ευθύνες της λιμενικής αρχής και συγκεκριμένα, για εγκληματικές πράξεις και παραλείψεις των ελληνικών λιμενικών αρχών που αφορούν στην έρευνα και τη διάσωση με αποτέλεσμα τον χαμό εκατοντάδων ανθρώπων ανοιχτά της Πύλου. Οι πράξεις, οι πλημμέλειες και οι παραλείψεις αυτές καταγράφονται στο Πόρισμα: καταγράφεται κατ’ αρχάς η μοιραία ολιγωρία, για την ακρίβεια, η μη κήρυξη επιχείρησης έρευνας και διάσωσης παρά μόνο μετά τη βύθιση του αλιευτικού και παρά το γεγονός ότι το σκάφος είχε εντοπιστεί από τις ελληνικές αρχές ευρισκόμενο σε κίνδυνο για πάνω από 12 ώρες. Επίσης, διαπιστώνονται εγκληματικές πλημμέλειες και παραλείψεις κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας, από τον εντοπισμό του σκάφους μέχρι τη βύθισή του, ως προς την ενεργοποίηση και χρήση κατάλληλων μέσων για την διάσωση των επιβαινόντων ακόμα και κατά την επιχείρηση διάσωσης μετά τη βύθιση, καθώς δεν χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλα μέσα, μέσα τα οποία είχε στη διάθεση του το Λιμενικό, όπως άλλα σκάφη του λιμενικού, ναυαγοσωστικά, παραπλέοντα σκάφη, ούτε καν η βοήθεια του Frontex ούτε βέβαια δόθηκαν σωσίβια ή άλλα σωστικά μέσα.

Καταλήγει, δε, στο συμπέρασμα ότι, «προκύπτει ότι, πριν από το ναυάγιο, η διάσωση δεν ήταν ο άμεσος στόχος των αρχών.». Επίσης, στο Πόρισμα καταγράφονται ως αξιόπιστες οι μαρτυρίες των επιζώντων για την απόπειρα ρυμούλκησης που απέβη μοιραία, παρότι δεν καταλήγει σε συμπέρασμα επ’ αυτού, επειδή δεν κατέχει επαρκείς πληροφορίες. Είναι, επίσης, αξιοσημείωτη η αναφορά στο Πόρισμα ότι οι αρμόδιες ελληνικές αρχές δεν έδωσαν σχετικές πληροφορίες και απαντήσεις σε ερωτήματα της έρευνας του Frontex. Θέλω, όμως, να προσθέσω κι ένα σχόλιο για τις ευθύνες του Frontex γιατί σ’ αυτό το σημείο το πόρισμα είναι αντιφατικά «απαλλακτικό». Ενώ λοιπόν το Πόρισμα καταλήγει ότι ο Frontex ορθά ακολούθησε τις διαδικασίες και μετά την εναέρια παρατήρηση  διαβίβασε τις πληροφορίες στις ελληνικές αρχές χωρίς να εκδώσει σήμα συναγερμού έκτακτης ανάγκης(mayday) ωστόσο όταν δεν έλαβε ενημέρωση για έναρξη  επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης από την ελληνική πλευρά, θα έπρεπε να ελέγξει διεξοδικότερα τα γεγονότα και να κηρύξει κατάσταση κινδύνου.»

47 επιζώντες έχουν καταθέσει μήνυση με την υποστήριξη των οργανώσεων και συλλογικοτήτων Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο-RSA, Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου. Θα έπρεπε, φυσικά, για ένα τόσο κρίσιμο θέμα να ενεργοποιηθεί αυτεπάγγελτα η δικαστικά διερεύνηση. Εντούτοις, επειδή το μοναδικό που έγινε ήταν να διωχθούν ως «διακινητές» εννέα από τους επιζώντες, σύμφωνα με μια σχεδόν κανονικοποιημένη, εκδικητική και πέρα από κάθε λογική και τεκμηρίωση συνήθεια των διωκτικών αρχών να βαφτίζουν «διακινητές» είτε τους ίδιους τους πρόσφυγες, είτε άτομα που συμμετέχουν σε διασωστικές επιχειρήσεις, χρειάστηκε να κατατεθεί μήνυση κατά παντός υπευθύνου των εμπλεκόμενων ελληνικών Υπηρεσιών και Αρχών για το ναυάγιο.

Επιζήσαντες από το ναυάγιο της Πύλου SOOC

«Στην παρούσα φάση, ως προς τη μήνυση των επιζώντων είναι σε εξέλιξη η προκαταρκτική εξέταση της Εισαγγελίας του Ναυτοδικείου Πειραιά. Συνεχίζονται οι καταθέσεις μαρτύρων, έχει κατατεθεί και συμπληρωματική μήνυση ενώ αναμένεται και κατάθεση μήνυσης και από συγγενείς των θυμάτων. Στο πλαίσιο των ανακριτικών πράξεων που έχει διενεργήσει η εισαγγελία ήταν η κατάσχεση και η αίτηση για την άρση απορρήτου των επικοινωνιών μελών του Λιμενικού – ένα αίτημα που αρχικά απορρίφθηκε από το Δικαστικό Συμβούλιο αλλά με έφεση της Εισαγγελίας του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου έγινε δεκτό.  Αναμένουμε λοιπόν, περαιτέρω στοιχεία από την προκαταρκτική που συνεχίζεται, παρότι φαίνεται να υπάρχουν ζητήματα όπως το γεγονός ότι συναφή στοιχεία της δικογραφίας που σχηματίσθηκε στην Καλαμάτα δεν έχουν, εξ όσων γνωρίζουμε, αποσταλεί και συνακόλουθα παραμένουν υφιστάμενα και κενά που σχετίζονται με αυτήν.

Χαρακτηριστικά, αναπάντητο παραμένει το ερώτημα για την τύχη και περαιτέρω, αξιοποίηση ως στοιχείων, των κινητών των επιζώντων που «βρέθηκαν» σε μια αποθήκη στα Κύθηρα μετά την αφαίρεσή τους από μέλη του ΠΛΣ920.  Υπενθυμίζουμε ότι, παράλληλα υπάρχει σε εξέλιξη η  ποινική διαδικασία ενώπιον των ανακριτικών  αρχών της Καλαμάτας ως προς τη δικογραφία που σχηματίσθηκε κατά 9 επιζώντων που κατηγορούνται για σειρά αδικημάτων και οι οποίοι, φερόμενοι κατ’ αρχάς ως εμπλεκόμενοι στη διακίνηση των επιβατών του πλοίου, κατηγορούνται ακόμα και για την πρόκληση ναυαγίου. Ενημερωθήκαμε μάλιστα ότι προ ολίγων ημερών ολοκληρώθηκε το πέρας της ανάκρισης. Ανεξάρτητη έρευνα διεξάγει και ο Συνήγορος του Πολίτη, δεδομένης της απουσίας πειθαρχικής έρευνας και της άρνησης διεξαγωγής της από τις αρχές του Λιμενικού. Το ότι δεν διεξήχθη έρευνα από το Λιμενικό είναι εξόχως προβληματικό, κάτι που σημειώνεται και στο πόρισμα του Frontex. 

Ως προς την τύχη των επιζώντων, η πλειοψηφία των ανθρώπων που έλαβαν ταξιδιωτικά έγγραφα, όλοι από Συρία, έχουν μεταβεί σε άλλες χώρες αναζητώντας υποστηρικτικό πλαίσιο, συγγενείς, φίλους. Οι υπόλοιποι παραμένουν σε μια μετέωρη κατάσταση, ζουν σε συνθήκη παρατεταμένης αγωνίας και άγχους, έχοντας περάσει αυτήν την τραυματική εμπειρία. Το ότι το νομικό τους καθεστώς παραμένει ασαφές τους δημιουργεία νασφάλεια που επιδεινώνει την ήδη κακή ψυχολογική τους κατάσταση. Επισημαίνουμε ότι οι άνθρωποι που προέρχονται από την Αίγυπτο και το Πακιστάν, αν απελαθούν θα κινδυνέψουν  γιατί έχουν στοχοποιηθεί ως μάρτυρες από τα κυκλώματα διακίνησης, σε μια υπόθεση που έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις στις χώρες τους. Έχουμε ήδη δύο επιζώντες που έχουν λάβει απορριπτικές απαντήσεις στο αίτημα ασύλου τους και βρίσκονται σε κίνδυνο και σε απόγνωση. Εμείς, όλες οι οργανώσεις και συλλογικότητες που τους υποστηρίζουμε και τους εκπροσωπούμε, θα σταθούμε από την πλευρά μας δίπλα τους για να τους δοθεί η προστασία που προβλέπεται από τη νομοθεσία και είναι επιβεβλημένη υπό το βάρος των γεγονότων που έχουν προηγηθεί» αναφέρει η Ελένη Σπαθανά. 

ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΓΙΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΝΑ ΑΠΟΔΟΘΟΥΝ ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΑΝΑΛΟΓΟΥΝ, ΝΑ ΑΠΟΔΟΘΕΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.

Το ιστορικό της ελληνικής δικαιοσύνης δεν είναι άμεμπτο. Το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι και η καταδικαστική απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο συνιστά είναι μια μεγάλη κηλίδα που μακάρι να μην μεγαλώσει κι άλλο. Η πολιτική πρόθεση έχει δηλωθεί και είναι στην κατεύθυνση της συγκάλυψης. Το να μην περάσει είναι και υπόθεση της δημοκρατικής κοινωνίας, να μην ξεχάσει, να μην σταματήσει να ζητάει δικαιοσύνη για την Πύλο, να μην συμμορφωθεί με την ανατριχιαστική ιδέα πως κάποιες ζωές μετράνε λιγότερο.

«Πρόκειται για εξόχως σοβαρή υπόθεση που σχετίζεται με τη λειτουργία του κράτους δικαίου και την ποιότητα της δημοκρατίας στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή καλύπτεται από ένα μεγάλο σύννεφο αδιαφάνειας εν σχέσει με την απουσία της δέουσας ενημέρωσης από τις Λιμενικές Αρχές. Είναι πολλά τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα ως προς το τι και γιατί συνέβη και συνακόλουθα, ως προς τις ευθύνες του Λιμενικού. Θα πρέπει να διερευνηθεί εξονυχιστικά το πώς φτάσαμε στην τραγωδία του ναυαγίου. Γι’ αυτό επιμένουμε πως πρέπει να υπάρξει διαφάνεια, να δοθούν όλα τα στοιχεία στο φως προκειμένου να διερευνηθούν από τις δικαστικές αρχές, γιατί ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει λογική εξήγηση για τις εγκληματικές πράξεις και παραλείψεις ως προς την έρευνα και διάσωση, σε σχέση με όσα προβλέπονται από το εθνικό και το διεθνές δίκαιο. Είναι σημαντικό για μια υγιή κοινωνία να αποδοθούν οι ευθύνες εκεί που αναλογούν, να αποδοθεί δικαιοσύνη. Υπάρχει το προηγούμενο της καταδικαστικής απόφασης για το Φαρμακονήσι που κατέδειξε πως δεν  νοείται μια κρατική αρχή, που μάλιστα έχει ως καθήκον την προστασία της ζωής, να μην κάνει ότι είναι δυνατόν για να αποτραπεί η διακινδύνευση και η απώλεια ανθρώπινης ζωής. Και βέβαια, δεν νοείται σε ένα κράτος δικαίου να μην υπάρχει αποτελεσματική διερεύνηση και απόδοση ευθυνών και δικαιοσύνης» καταλήγει η Ελένη Σπαθανά. 

Πηγή: news247.gr

Σύμφωνα με μαρτυρίες προσφύγων και πληροφορίες από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο πεδίο, στην υπερπλήρη Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) στη Σάμο, της οποίας η κατασκευή χρηματοδοτήθηκε 100% από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επικρατούν αδιανόητες συνθήκες διαβίωσης.

“Όπως αναδεικνύουμε και στο παρόν κείμενο των Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο και PRO ASYL, mεταξύ άλλων γίνεται αναφορά για σημαντική έλλειψη τρεχούμενου νερού, σοβαρές ελλείψεις σε βασικά αγαθά, υπηρεσίες και χώρους φιλοξενίας, με αποτέλεσμα εκατοντάδες άτομα να αναγκάζονται να κοιμούνται στο πάτωμα σε κοινόχρηστους χώρους”, καταγγέλει η οργάνωση Refugee Support Aegean (RSA).

Η υπερσύγχρονη δομή, η οποία εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 και βρίσκεται στη θέση «Ζερβού», 9 χιλιόμετρα περίπου από το Βαθύ (την πρωτεύουσα του νησιού), είναι αυτό το διάστημα υπερπλήρης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στις 4 Φεβρουαρίου διέμεναν 3.769 άτομα με ονομαστική χωρητικότητα για 3.650. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στα τέλη Ιανουαρίου, από το σύνολο του καταγεγραμμένου πληθυσμού, οι περισσότεροι/ες ήταν από Συρία (34%), Αφγανιστάν (26%) και Παλαιστίνη (18%). Οι άνδρες αποτελούν το 57% του πληθυσμού, οι γυναίκες το 20% και 23% του πληθυσμού είναι παιδιά.

Οι αυξημένες αφίξεις παρατηρούνται από το καλοκαίρι, ενώ από τον Δεκέμβριο υπήρξε μείωση των μεταφορών σε δομές της ενδοχώρας και σημαντική έλλειψη χώρου. Επιπλέον, στις 28 Σεπτεμβρίου η ονομαστική χωρητικότητα της ΚΕΔ αυξήθηκε εν μία νυκτί κατά 79,36%: Από 2.040 σε 3.659 άτομα, χωρίς καμία διευκρίνιση μέχρι σήμερα.

Νεοαφιχθέντες πρόσφυγες αναφέρουν στην RSA ότι είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται στο πάτωμα χωρίς στρώματα σε αίθουσα που αρχικά είχε προβλεφθεί να λειτουργήσει ως εστιατόριο. Πρόκειται κυρίως για άτομα από το Αφγανιστάν και χώρες της Αφρικής.

Τον Σεπτέμβριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), έκανε δεκτή αίτηση χορήγησης ασφαλιστικών μέτρων για υπόθεση που αφορούσε τη διαμονή στην ΚΕΔ Σάμου, βάσει του άρθρου 39 του Κανονισμού που αφορά προστασία από άμεσο κίνδυνο ή ανεπανόρθωτη βλάβη. Το Δικαστήριο υπέδειξε στην Ελλάδα να παράσχει ιατρική περίθαλψη σε ένα μωρό έξι μηνών με πρόβλημα στην καρδιά και κατάλληλη στέγαση για το μωρό και για την μητέρα του. Σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Legal Project (HRLP) που έκανε την προσφυγή, οι πρόσφυγες είχαν κρατηθεί παράνομα στην ΚΕΔ για περισσότερες από 30 ημέρες χωρίς πρόσβαση σε κατάλληλη περίθαλψη.

Tο φθινόπωρο του 2023 πολλοί άνθρωποι εξαναγκάζονταν να διαμένουν στους κοινόχρηστους χώρους όπως εστιατόρια, μεταξύ των οποίων και ασυνόδευτα ανήλικα που δεν είχαν εντοπιστεί εγκαίρως από το προσωπικό της δομής. Οι συνθήκες στις οποίες κοιμούνται οι διαμένοντες σε αυτούς τους χώρους εν μέσω χαμηλών θερμοκρασιών, είναι σοκαριστικές: «Έχουν δώσει μία κουβέρτα σε κάθε άτομο και μπορείς να την χρησιμοποιήσεις είτε για να κοιμηθείς πάνω, είτε για να σκεπαστείς. Κάποια άτομα κοιμούνται ακόμα και πάνω στα τραπέζια του εστιατορίου», αναφέρει ο Amir, αιτών άσυλο που διαμένει μαζί με την οικογένεια του σε έναν από αυτούς τους χώρους. «Στην αίθουσα βρίσκονται πάνω από 100 άτομα.

Υπάρχουν κι άλλες αίθουσες με αντίστοιχο αριθμό διαμενόντων. Όλη αυτή η κατάσταση μέσα στη δομή επηρεάζει την ψυχολογία των παιδιών μας. Συχνά δεν μπορούν να εγγραφούν στο σχολείο γιατί δεν υπάρχουν θέσεις στα σχολεία του νησιού». Τον Νοέμβριο, πρόσφυγες ήταν αναγκασμένοι να κοιμηθούν ακόμη και σε αυτοσχέδια καταλύματα από παλέτες και μουσαμάδες σε αύλειους χώρους της ΚΕΔ, σύμφωνα με καταγγελία της οργάνωσης I Have Rights. Όπως τονίζει ο Amir, στους χώρους αυτούς δεν υπάρχουν τουαλέτες και ντους: «Χρησιμοποιούμε εκείνες που ανήκουν σε άλλους διαμένοντες. Τρεχούμενο νερό για χρήση στους χώρους υγιεινής υπάρχει μόνο για μία ή δύο ώρες την ημέρα. Οι τουαλέτες είναι πολύ βρώμικες και οι γυναίκες μας προσπαθούν να τις καθαρίζουν αυτήν τη μία ώρα την ημέρα που υπάρχει τρεχούμενο νερό».

Ο Nasim, ένας άλλος αιτών άσυλο με τον οποίο συνομίλησε η RSA, ο οποίος μένει σε κοντέινερ μαζί με την οικογένεια του, τονίζει για το ζήτημα της έλλειψης τρεχούμενου νερού: «Έχω να κάνω μπάνιο 4 ημέρες, και όταν έχει νερό είναι πολύ κρύο. Ζεστό νερό δεν υπάρχει πάντα. Περιμένουμε για μέρες για να κάνουμε μπάνιο και να καθαρίσουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να αποθηκεύσουμε νερό. Μου λένε να πάω στο γραφείο πληροφοριών και να καταθέσω παράπονα. Λένε ότι θα το φτιάξουν, αλλά δεν κάνουν τίποτα».

Ζοφερή εικόνα στο υγειονομικό πεδίο
Υπενθυμίζετε ότι σύμφωνα με το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τα 20 λίτρα ανά άτομο ημερησίως είναι η ελάχιστη απαραίτητη ποσότητα για πρόσβαση στο δικαίωμα σε νερό και υγιεινή. Για να εξασφαλιστεί η πλήρης υλοποίηση του δικαιώματος, τα κράτη θα πρέπει να στοχεύουν σε τουλάχιστον 50 έως 100 λίτρα ανά άτομο την ημέρα. Στην κλειστή «υπερσύγχρονη» ΚΕΔ της Σάμου δεν εξασφαλίζεται καμία από αυτές τις διεθνείς προδιαγραφές.

Σύμφωνα με πληροφορίες, λόγω της έλλειψης σταθερής υδροδότησης, δεν μπορούν να καθαριστούν σωστά ούτε καν οι χώροι υγιεινής του προσωπικού που εργάζεται στην ΚΕΔ, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι/ες να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες. Το πρόβλημα με τη μη σταθερή υδροδότηση της δομής είναι γνωστό ήδη πριν από την κατασκευή της, όπως τονίζουν άτομα που δραστηριοποιούνται στο πεδίο. Άλλωστε στη Σάμο υπάρχει σε αρκετές περιοχές πρόβλημα με την υδροδότηση.

Τον Σεπτέμβριο είχε κατατεθεί ερώτημα στη Βουλή για το θέμα του τρεχούμενου και πόσιμου νερού στην ΚΕΔ αλλά και για την πυρασφάλεια, καθώς αναφερόταν ότι οι υδατοδεξαμενές ήταν άδειες, ενώ γινόταν λόγος για αδυναμία του Δήμου Ανατολικής Σάμου να παράσχει νερό για τις ανάγκες λειτουργίας της δομής (δεδομένου ότι η υπάρχουσα γεώτρηση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού της ΚΕΔ).

Σύμφωνα με πληροφορίες εργαζομένων μέσα στη δομή, τα πλυντήρια που υπάρχουν δεν λειτουργούν, ενώ στα τέλη Ιανουαρίου υπήρχε διακοπή στη συνεχή παροχή τρεχούμενου νερού για σχεδόν επτά ημέρες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συνθήκες υγιεινής σε έναν πληθυσμό στον οποίο υπάρχουν κρούσματα ψώρας και άλλων δερματικών παθήσεων λόγω του συνωστισμού. Πρόσφυγες, εργαζόμενοι/ες και αλληλέγγυοι/ες αναφέρουν επίσης ελλείψεις σε βασικά αγαθά, (π.χ. σε είδη υγιεινής όπως σαπούνι, σερβιέτες), αλλά και ελλείψεις σε ρουχισμό και παπούτσια. «Μία οργάνωση μας έδωσε πλαστικές παντόφλες και κυκλοφορούμε με αυτές. Δεν υπάρχει επαρκής ρουχισμός για τα μικρά παιδιά αλλά και ούτε πάνες για όλες τις ηλικίες», τονίζει ο Amir.

Τι δηλώνουν οι εργαζόμενοι στο πεδίο
Τις ελλείψεις αυτές επιβεβαιώνουν και εργαζόμενοι/ες στο πεδίο. Παράλληλα, λόγω του υπερπληθυσμού, οι διαμένοντες είναι αναγκασμένοι να περιμένουν για ώρες στην ουρά δύο φορές την ημέρα προκειμένου να λάβουν το πρωινό και το μεσημεριανό μαζί με το απογευματινό γεύμα. «Κάποιες φορές όταν έρχεται η σειρά μου το φαγητό τελειώνει, κάτι που σημαίνει ότι δίνουν ανεπαρκές φαγητό σε αυτούς που βρίσκονται εκεί και είναι πολύ κακής ποιότητας. Οι κόρες μου αρρωσταίνουν κάποιες φορές λόγω της κακής διατροφής, του κρύου και επειδή δεν έχουν κατάλληλα ρούχα», λέει ο Nasim.

Οι πρόσφυγες με τους οποίους συνομιλήσε η οργάνωση τονίζουν ότι δίνεται μόνο 1,5 λίτρο πόσιμο νερό την ημέρα σε κάθε άτομο για να καλύψουν όλες τις ανάγκες τους. Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι παλαιότερα δίνονταν 6 μπουκάλια νερό την ημέρα στους διαμένοντες, ενώ αναφέρουν μαρτυρίες ότι το φθινόπωρο η αστυνομία πετούσε (!) το φαγητό [στο πλήθος] «και όποιος προλάβει». Σύμφωνα με τις μαρτυρίες προσφύγων, πολλές φορές προκύπτει ένταση στις ουρές για την αναμονή των γευμάτων, με αποτέλεσμα να επεμβαίνει βίαια η αστυνομία.

Ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα παραμένει η έλλειψη γιατρού μέσα στη δομή. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαθέτουν μία κινητή μονάδα, η οποία επισκέπτεται τη δομή τρείς φορές την εβδομάδα. Ένας μόνο στρατιωτικός γιατρός επισκέπτεται περιστασιακά την δομή ενώ το τοπικό νοσοκομείο είναι σοβαρά υποστελεχωμένο. Πρόσφυγες κάνουν αναφορά και για ελλιπή φαρμακευτική κάλυψη.  «Αν έχεις κάποιο πρόβλημα υγείας συνήθως σου δίνουν ένα-δύο χάπια, π.χ ντεπόν», σημειώνει ο Αhsan. Όσον αφορά την ψυχολογική υποστήριξη, υπάρχει ένας ψυχολόγος του ΕΟΔΥ και τρεις ψυχολόγοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Σημαντικές ελλείψεις υπάρχουν και στην ψυχοκοινωνική στήριξη των ανηλίκων. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΚΕΔ είναι υποστελεχωμένη, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις και στις διαδικασίες ασύλου. Οι καθυστερήσεις αυτές παρατηρούνται κυρίως όσον αφορά τις διαδικασίες για πρόσφυγες από Αφγανιστάν και χώρες της Αφρικής, κάτι που πιθανότατα συνδέεται με την έλλειψη επαρκούς διερμηνείας. Ως αποτέλεσμα, πολλοί αιτούντες και αιτούσες άσυλο παραμένουν χωρίς καταγραφή και διαμένουν σε συνθήκες εγκλεισμού/κράτησης, καθώς δεν έχουν τα απαραίτητα χαρτιά για να κυκλοφορήσουν ελεύθερα στο νησί.

Ο ρυθμός των καταγραφών έχει αρχίσει να βελτιώνεται τις τελευταίες εβδομάδες, όπως αναφέρουν εργαζόμενοι/ες στο πεδίο. Όσοι πρόσφυγες μπορούν να βγουν από τη δομή, αναφέρουν εξονυχιστικούς ελέγχους κατά την είσοδό τους στην ΚΕΔ. «Όταν μπαίνεις μέσα, ακόμα και εάν έχεις μαζί σου μία φέτα ψωμί, θα την ελέγξουν. Πρέπει να βγάλουμε τα παπούτσια μας και τις ζακέτες μας», αναφέρει ο Amir. «Υπάρχει πολύ έλεγχος στην είσοδο και έξοδο και πολλοί υποφέρουν. Δεν τους ενδιαφέρει εάν είναι παιδιά. Σε αναγκάζουν να περιμένεις την ουρά μέχρι να έρθει η σειρά σου και ας έχει πολύ κρύο. Και τα παιδιά πρέπει να περάσουν από έλεγχο», μας λέει ο Nasim. Όσοι και όσες μένουν στους κοινόχρηστους χώρους έχουν να αντιμετωπίσουν και μια συνθήκη διαρκούς επιτήρησης, καθώς, όπως αναφέρουν, οι κάμερες παρακολούθησης μέσα στα εστιατόρια λειτουργούν 24/7. Αυτό γίνεται κατά παράβαση της ιδιωτικότητας των ατόμων αυτών, που είναι αναγκασμένα να ζουν σε συνθήκες συνωστισμού. «Κάνουμε παράπονα. Τους λέμε ότι έχουμε ανάγκη να μείνουμε σε ένα κοντέινερ, να έχουμε ιδιωτικότητα. Μας λένε ότι δεν έχουν χώρο», λέει ο Amir.

Αστυνομική βία 
Για το θέμα της αστυνομικής βίας στην ΚΕΔ έχει γίνει αναφορά σε δημοσίευση της RSA τον Μάιο του 2023. Όπως τονίζει η Ιωάννα Μπεγιάζη από την Human Rights Legal Project (HRLP) δυστυχώς εξακολουθούν να υπάρχουν φαινόμενα αστυνομικής βίας μέσα στη δομή. Συγκεκριμένα αναφέρει περιστατικό στο οποίο εκείνη και άλλη μία συνάδελφός της ήταν παρούσες σε επέμβαση διμοιρίας ΜΑΤ σε μία ειρηνική διαμαρτυρία διαμενόντων στις αρχές Ιανουαρίου. «Περίμενε κοντά στην πύλη πολύ κόσμος για να πάνε σε υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένου και του ΕΟΔΥ. Έγινε μία αυθόρμητη διαμαρτυρία και ο κόσμος φώναζε ‘άσυλο, άσυλο’. Υπήρχαν παιδιά, γυναίκες και άνδρες. Δεν φαίνονταν σαν κάτι βίαιο ή κάτι που θα κλιμακωνόταν. Ξαφνικά εμφανίζεται διμοιρία ΜΑΤ και επιτίθεται. Ήμασταν κοντά. Ζητήσαμε να διερευνηθεί το υλικό από τις κάμερες και μάλλον θα μας δοθεί. Συνέλαβαν και κάποιον με την κατηγορία της διέγερσης σε ανυπακοή και διατάραξης της κοινής ειρήνης. Ένα μικρό κοριτσάκι έκλαιγε και οι γονείς του διαμαρτύρονταν ότι χτυπήθηκε. Δεν υπήρχε διοικητικό προσωπικό για να εξυπηρετήσει τον κόσμο και η απάντηση ήταν η υπέρμετρη βία», λέει η Ιωάννα Μπεγιάζη από την Human Rights Legal Project (HRLP).

Στη Σάμο έχει αρχίσει να παρατηρείται το φαινόμενο οικογένειες προσφύγων να μένουν άστεγες στο δρόμο περιμένοντας να λάβουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα. Τα προβλήματα αυτά εντάθηκαν από τις αλλεπάλληλες διακοπές του προγράμματος HELIOS, που αποτελεί το μοναδικό ενταξιακό πρόγραμμα και πρόγραμμα στέγασης.

«Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε διαδικασία fast track λαμβάνουν καθεστώς προστασίας, αλλά πρέπει να περιμένουν 2-3 μήνες για να λάβουν διαβατήρια. Δεν έχουν χρήματα. Είχαμε αναγνωρισμένες οικογένειες με παιδιά στους δρόμους, ακόμη και με μωρά. Υπάρχουν αναγνωρισμένοι πρόσφυγες άνδρες μόνοι που μένουν σε εγκαταλελειμμένα κτίρια. Έχουν ελάχιστες επιλογές στη Σάμο και δεν έχουν χρήματα», τονίζει εργαζόμενος στο πεδίο που θέλει να κρατήσει την ανωνυμία του.

Μέχρι πρόσφατα υπήρχε ανοχή της διαμονής τους στην ΚΕΔ για ανθρωπιστικούς λόγους και οι αναγνωρισμένοι/ες δεν καλούνταν να εγκαταλείψουν άμεσα την ΚΕΔ μόλις λάμβαναν καθεστώς. Σύμφωνα με πληροφορίες από το πεδίο, λόγω της υπερπληρότητας, πλέον τους στέλνουν μία ειδοποίηση και τους ζητούν να φύγουν από τη δομή σε ένα μήνα. Πηγή: www.rosa.gr

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ

Η αποτυχία των ελληνικών αρχών να εξασφαλίσουν έγκαιρα σε ασυνόδευτο ανήλικο πρόσφυγα τα βασικά μιας αξιοπρεπούς ζωής, αρχής γενομένης από σταθερή και ασφαλή στέγη, οδήγησε στην ομόφωνη καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.

Ο Αφγανός πρόσφυγας έφτασε στην Ελλάδα χωρίς τους γονείς του τον Νοέμβριο του 2018 σε ηλικία 15 χρονών και ενημέρωσε τις αρχές ότι θέλει να ζητήσει άσυλο και ότι δεν έχει τα στοιχειώδη για την επιβίωσή του. Δεν υπήρξε καμία μέριμνα από τις αρχές να του παράσχουν κατάλληλη στέγη, ούτε να του ορίσουν υπεύθυνο κηδεμόνα όπως προβλέπει ο νόμος.

Η αίτησή του για άσυλο καταγράφηκε περίπου έναν μήνα μετά, στα τέλη Δεκεμβρίου, αλλά ούτε τότε του προσφέρθηκε κατάλληλη στέγη, ούτε για τους επόμενους μήνες, παρότι τα προβλήματα που αντιμετώπιζε επισημάνθηκαν επανειλημμένως στις αρχές μεταξύ άλλων από την οργάνωση ΑΡΣΙΣ, η οποία ενημέρωσε αναλυτικά για την κατάσταση.

Για έξι μήνες ο 15χρονος πρόσφυγας κοιμόταν τα βράδια αρχικά σε εκκλησία στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα ή για λίγες ώρες σε σπίτια γεμάτα πρόσφυγες, μαζί με ενήλικες, σε πλατείες της Αθήνας και κάποια βράδια στα καμπ της Μαλακάσας και του Σκαραμαγκά, όπου έμπαινε ανεπίσημα, χωρίς άδεια, και κοιμόταν σε κοντέινερ, αν έβρισκε, ή στους εξωτερικούς χώρους. «Είχε μείνει άστεγος για πολλούς μήνες, υπέφερε τον χειμώνα από το κρύο και την κακοκαιρία, δεν είχε πρόσβαση σε νερό, φαγητό, ζεστό νερό ή τουαλέτα» επισημαίνει η απόφαση.

Και υπογραμμίζει: «Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι από τις 24 Νοεμβρίου 2018 έως τις 16 Μαΐου 2019 ο προσφεύγων είχε αφεθεί να τα βγάλει πέρα μόνος του σε ένα περιβάλλον που ήταν τελείως ακατάλληλο για ανήλικους -είτε ως προς την ασφάλεια, τη στέγη, την υγιεινή, την πρόσβαση σε φαγητό και φροντίδα, είτε ως προς τα γενικότερα μέσα που του διατέθηκαν- και σε συνθήκες απαράδεκτης επισφάλειας με δεδομένο ότι είχε ζητήσει άσυλο και ότι ήταν ασυνόδευτος ανήλικος».

Επιπλέον το Δικαστήριο «αναγνωρίζει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι αρχές, ιδίως με δεδομένο τον αριθμό των ασυνόδευτων ανηλίκων που έφταναν στη χώρα εκείνη την περίοδο». Υπογραμμίζει όμως ότι «αυτό δεν απαλλάσσει τα κράτη από τις υποχρεώσεις τους» και ότι η απαγόρευση της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, όπως ορίζεται στο άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, έχει απόλυτο και όχι σχετικό χαρακτήρα.

Ο πρόσφυγας προσέφυγε στο Δικαστήριο του Στρασβούργου στις 8 Μαΐου 2019 μέσω των οργανώσεων Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (Refugees Support Aegean – RSA) και ProAsyl με δικηγόρο τη Μαριάννα Τζεφεράκου. Δύο μέρες αργότερα, στις 10 Μαΐου, ο πρόσφυγας ενημερώθηκε ότι υπάρχει θέση σε δομή φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων στην Αθήνα, όπου και έμεινε από τις 16 Μαΐου 2019 μέχρι τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, όταν αναχώρησε για τη Γερμανία. Το Δικαστήριο επιδίκασε στο ελληνικό κράτος να καταβάλει στον πρόσφυγα αποζημίωση 8.000 ευρώ για ηθική βλάβη.

Πηγή: efsyn.gr

Νέα διακοπή του προγράμματος HELIOS, του μοναδικού προγράμματος για την ένταξη των προσφύγων που υλοποιεί το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου καταγγέλλει με εκτενή ανακοίνωσή της η οργάνωση Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο, καθώς το υπουργείο διακόπτει τη χρηματοδότηση. 

«Σύμφωνα με ανακοίνωση του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης που υλοποιεί το πρόγραμμα, από 1η Ιανουαρίου 2024, το πρόγραμμα έχει διακοπεί εκ νέου, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Έτσι, οι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες στερούνται την ελάχιστη υποστήριξη που τους παρέχει το πρόγραμμα και βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο αστεγίας.

Το πρόγραμμα «Hellenic Integration Support for Beneficiaries of International Protection» (HELIOS) χρηματοδοτείται από την 1η Ιανουαρίου 2022 από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, «μέσω διαδοχικών παρατάσεων» της χρηματοδότησης, και υλοποιείται από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) σε συνεργασία με μη κυβερνητικές οργανώσεις. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται από την 1η Ιουλίου 2019 και αποτελεί το μοναδικό επίσημο εν λειτουργία ενταξιακό πρόγραμμα στην Ελλάδα (στο οποίο πολλοί αναγνωρισμένοι πρόσφυγες και προσφύγισσες δεν έχουν πρόσβαση καθώς δεν καλύπτουν τις προϋποθέσεις).

Το HELIOS παρέχει υπηρεσίες σε πρόσφυγες για μέγιστο διάστημα δώδεκα μηνών από την αναγνώρισή τους. Περιλαμβάνει την υποστήριξη της στέγασης αναγνωρισμένων προσφύγων με τη χορήγηση επιδοτήσεων σε όσους/ες έχουν εξασφαλίσει στέγη, την παροχή μαθημάτων ελληνικής γλώσσας και άλλων μαθημάτων ένταξης, καθώς και εργασιακή υποστήριξη για την ένταξη στην αγορά εργασίας.

Τους τελευταίους μήνες υπάρχουν σοβαρά και διαρκή προβλήματα στην υλοποίησή του, καθώς και σποραδικές διακοπές στη λειτουργία του προγράμματος, λόγω αλλεπάλληλων διακοπών χρηματοδότησης από την πλευρά του Υπουργείου.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα πάγωσε αιφνιδιαστικά από την 1η Οκτωβρίου του 2023, επαναλειτούργησε για λίγο, και διεκόπη ξανά τον Νοέμβριο, με αποτέλεσμα να μη γίνονται δεκτές νέες εγγραφές αναγνωρισμένων προσφύγων. Σε απάντηση του αιτήματός μας για την εγγραφή του Μοχαράμ* και των δύο παιδιών του, προσφύγων από το Αφγανιστάν που διαμένουν στη Δομή Φιλοξενίας Κορίνθου, οι υπηρεσίες του HELIOS ανέφεραν στις 2 Νοεμβρίου ότι «από 1 Νοεμβρίου έως 30 Νοεμβρίου 2023 δεν γίνονται δεκτές νέες εγγραφές στο πρόγραμμα HELIOS και νέες υποβολές συμβάσεων μίσθωσης μέχρι νεωτέρας. Το πρόγραμμα θα παρέχει επιδοτήσεις ενοικίου μόνο στα νοικοκυριά που ήδη επωφελούνται από αυτά, ενώ όλες οι άλλες υπηρεσίες (μαθήματα ένταξης, συνεδρίες εποπτείας ένταξης, συνεδρίες εργασιακής συμβουλευτικής, εργαστήρια στέγασης) διεκόπησαν από την 1η Νοεμβρίου 2023.» Παρόμοια απάντηση λάβαμε στις 27 Νοεμβρίου σε αντίστοιχο αίτημα της Φαέζα*, του Αχμάντ* και των τεσσάρων παιδιών τους, προσφύγων από το Αφγανιστάν που διαμένουν στη Δομή Ριτσώνας.

Στις αρχές Δεκεμβρίου ανακοινώθηκε η ανανέωση της χρηματοδότησης του προγράμματος μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2023. Ωστόσο, καθ’ όλο το διάστημα του μήνα Δεκεμβρίου, το πρόγραμμα υλοποιήθηκε χωρίς να επιτραπούν καθόλου νέες εγγραφές ωφελουμένων και χωρίς επιδοτήσεις ενοικίου. Σύμφωνα με διευκρίνιση που λάβαμε από τον ΔΟΜ στις 8 Δεκεμβρίου για την υπόθεση του Μοχαράμ*: «Μέχρι να επιβεβαιωθεί η συνέχιση του προγράμματος από την 1η Ιανουαρίου 2024 και μετά, η παροχή ορισμένων από τις υπηρεσίες του προγράμματος, όπως μαθήματα ένταξης και αποδοχή νέων συμβάσεων μίσθωσης, θα παραμείνει ανενεργή.»

Από 1η Ιανουαρίου 2024, το πρόγραμμα έχει διακοπεί εκ νέου, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΔΟΜ που υλοποιεί το πρόγραμμα: «Λόγω διακοπής της χρηματοδότησης του έργου, η παροχή όλων των υπηρεσιών HELIOS θα ανασταλεί από την 1η Ιανουαρίου 2024 μέχρι νεωτέρας.»

Τον Νοέμβριο του 2023, το γραφείο της Υφυπουργού Μετανάστευσης Σοφίας Βούλτεψη δεσμευόταν ότι το HELIOS θα συνέχιζε να λειτουργεί με χρηματοδότηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, δηλώνοντας ότι «Υπήρξαν καθυστερήσεις, αλλά όχι πρόβλημα με την ίδια τη λειτουργία του προγράμματος. Δεν έχει συζητηθεί ποτέ το κλείσιμο του HELIOS»

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία του προγράμματος, από το 2019 μέχρι 30 Νοεμβρίου 2023 έχουν ωφεληθεί 45.221 πρόσφυγες. Από αυτούς, έχουν εξασφαλίσει στέγη 23.377 πρόσφυγες σε 7.496 διαμερίσματα. 11.556 πρόσφυγες έχουν δεχτεί εργασιακή συμβουλευτική, ενώ μαθήματα ελληνικών έχουν παρακολουθήσει 10.081 πρόσφυγες, που έχουν δυνατότητα συμμετοχής στις εξετάσεις πιστοποίησης ελληνομάθειας.

Από τη διακοπή του προγράμματος, σύμφωνα με δημοσιεύματα, περί τους 4.000 ωφελούμενους/ες κινδυνεύουν να μείνουν στον δρόμο, σε συνθήκες αστεγίας, ενώ περίπου 500 εργαζόμενοι/ες στο πρόγραμμα κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους.

Είναι αναγκαία και επιτακτική η άμεση επαναλειτουργία του προγράμματος, η εξασφάλιση συνεχούς και απρόσκοπτης χρηματοδότησής του, καθώς και η διεύρυνση των κριτηρίων του και των παρεχόμενων υπηρεσιών, με στόχο την σφαιρική και αποτελεσματική αντιμετώπιση των συστημικών ελλείψεων στην πρόσβαση των προσφύγων σε έγγραφα και σε κοινωνικά δικαιώματα στη χώρα.

* Τα ονόματα των προσώπων που αναφέρονται σε αυτό το κείμενο έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας της ασφάλειας και της ιδιωτικής ζωής».

Ναυάγιο με πρόσφυγες σημειώθηκε στη θαλάσσια περιοχή νότια του Φαρμακονησίου.

Σύμφωνα με πληροφορίες, έχουν ήδη εντοπιστεί στη στεριά 20 άτομα, ενώ τέσσερις άνθρωποι αγνοούνται.

Τρία πλοία του Λιμενικού Σώματος και ένα σκάφος της Frontex συμμετείχαν στις έρευνες για τον εντοπισμό των αγνοουμένων.

Στο μεταξύ, συνολικά 73 μετανάστες εντοπίστηκαν, από φορτηγό πλοίο σημαίας Νήσων Μάρσαλ, να επιβαίνουν σε σκάφος που έπλεε στη θαλάσσια περιοχή 38 ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά της Γαύδου στην Κρήτη.

Υπό τον συντονισμό του EKΣEΔ του αρχηγείου του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., περισυνελέγησαν από το φορτηγό και μεταφέρονται στην Αγία Γαλήνη Ρεθύμνου.

Σε άλλο περιστατικό, στην ίδια θαλάσσια περιοχή, διασώθηκαν, από φορτηγό πλοίο σημαίας Παναμά, άλλοι 34 επιβαίνοντες σε σκάφος. Προωθούνται στους Καλούς Λιμένες Ηρακλείου.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ λόγω του θανάσιμου τραυματισμού πρόσφυγα από πυροβολισμούς ανδρών του Λιμενικού το 2014 ανοιχτά της Ψερίμου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιδίκασε 80.000 ευρώ σε τρεις Σύρους πρόσφυγες για το αιματηρό περιστατικό του 2014 όταν το Λιμενικό πυροβόλησε 13 φορές κατά της βάρκας. Η καταδίκη αφορά και την απόπειρα συγκάλυψης, δεδομένου ότι η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στο Ναυτοδικείο Πειραιά, με τους πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν και εν τέλει επέζησαν να μην έχουν κληθεί ποτέ να καταθέσουν.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε σήμερα, Τρίτη 16/1/2024, την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, λόγω του θανάσιμου πυροβολισμού ενός επιβάτη από δεκατρείς πυροβολισμούς του Λιμενικού Σώματος στη μηχανή σκάφους που μετέφερε πρόσφυγες κοντά στο νησί της Ψερίμου το 2014, κατά τη διάρκεια επιχείρησης προστασίας των θαλάσσιων συνόρων, με στόχο την ακινητοποίηση του σκάφους και τη σύλληψη του οδηγού.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν θεσπίσει σαφείς κανόνες για την (εν δυνάμει θανάσιμη) οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, με τους λιμενικούς να επικαλούνται ξεπερασμένους και ανεπαρκείς ”κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη ρίψη πυροβολισμών κατά του σκάφους.

Στην απόφαση του Δικαστηρίου αναφέρεται επίσης ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού Σώματος δεν είχε σχεδιαστεί και προετοιμαστεί επαρκώς και ότι η ”εξαιρετικά επικίνδυνη” ρίψη δεκατριών (13) πυροβολισμών κατά της μηχανής του σκάφους ισοδυναμεί με δυσανάλογη χρήση βίας και κίνδυνο για τη ζωή των επιβατών που θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί από τους λιμενικούς.

Πλέον, η χώρα μας καλείται να πληρώσει και 80.000 ευρώ στους τρεις πρόσφυγες από την Συρία, Douaa Alkhatib, Nourredin Tello και Lana Tello, οι οποίοι προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Στο αρχείο είχε μπει η υπόθεση στην Ελλάδα – Δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν οι πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν

Η καταδίκη αφορά επίσης την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού εκ μέρους των ελληνικών αρχών. Η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στην Ελλάδα από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου και τον Εισαγγελέα του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, οι δύο πρόσφυγες που τραυματίστηκαν από τους πυροβολισμούς δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν. Οι καταθέσεις των μαρτύρων που ελήφθησαν κατά την προκαταρκτική ανάκριση φαίνεται να είναι πανομοιότυπες και προσαρμοσμένες στις καταθέσεις των λιμενικών. Ωστόσο, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου δεν ζήτησε νέα κατάθεση από τους μάρτυρες. Επίσης, δεν εξέτασε διεξοδικά σημαντικά στοιχεία, όπως την ιατροδικαστική έκθεση του θύματος και τις ελλείψεις της βαλλιστικής έκθεσης, και κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με την Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) και την εκδοχή του Λιμενικού Σώματος για το περιστατικό.